Du học nghề Đức từ lâu đã được xem là cánh cửa rộng mở cho tương lai của nhiều bạn trẻ Việt Nam, hứa hẹn một môi trường học tập tiên tiến, cơ hội việc làm hấp dẫn và khả năng định cư lâu dài tại một quốc gia phát triển. Tuy nhiên, đằng sau những lời quảng cáo hoa mỹ và viễn cảnh tươi đẹp, không ít du học sinh nghề Đức đang phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng, thậm chí là những góc khuất đầy cay đắng. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những vấn đề nhức nhối mà du học sinh nghề Đức hiện nay đang phải đối mặt, từ rào cản ngôn ngữ, áp lực học tập, đến những cạm bẫy tài chính và nguy cơ bị bóc lột.

1. Rào cản ngôn ngữ và cú sốc văn hóa: Vấn đề muôn thuở nhưng chưa bao giờ hết nhức nhối

Mặc dù trước khi sang Đức, hầu hết các bạn du học sinh đều trải qua quá trình học tiếng Đức và đạt được chứng chỉ B1 hoặc B2, nhưng thực tế khi đặt chân đến xứ sở này lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Hiện nay, phần lớn các bạn chưa thấy được tầm quan trọng của ngôn ngữ, mặc dù có thể đại sứ quán hay các doanh nghiệp tại Đức không yêu cầu. Tiếng Đức bản địa với nhiều phương ngữ và tốc độ nói nhanh khiến nhiều bạn không khỏi choáng váng. Việc không thể hiểu hết bài giảng trên lớp, khó khăn trong giao tiếp với đồng nghiệp, người hướng dẫn tại nơi thực tập và người dân địa phương tạo ra một rào cản lớn trong quá trình học tập và hòa nhập cuộc sống.

Bạn hãy nhớ rằng, khi làm việc tại Đức, trong mọi công việc đều có đồng nghiệp làm cùng với mình. Vậy nên, ngôn ngữ chính là điều kiện để chúng ta có thể giao tiếp và phối hợp với nhau để hoàn thành công việc một cách tốt nhất. Hơn nữa, khi biết tiếng Đức, chúng ta cũng có thể trao đổi với cấp trên hay chủ doanh nghiệp khi công việc hoặc hợp đồng của mình có vấn đề, khúc mắc. Để từ đó, bạn có quyền đòi hỏi quyền lợi chính đáng cho bản thân, tránh bị thiệt thòi vì không giao tiếp được. Việc bạn không thể nói chuyện được với đồng nghiệp cũng như không điễn đạt được quan điểm trong công việc một cách mạch lạc sẽ dẫn đến các mâu thuẫn và tranh cãi trong công việc. Từ đó, công việc trở lên áp lực khiến bạn làm việc không hiệu quả, đồng nghiệp phản ánh nhiều với sếp, bạn có thể nhẹ thì bị trừ lương, nặng thì bị đuổi việc.

Để NDF đưa ra cho các bạn một trường hợp cụ thể của bạn Hương Chi, du học sinh tại thành phố Frankfurt. Chỉ vì mâu thuẫn trong công việc, tranh cãi với sếp quá giới hạn mà bạn đã bị doanh nghiệp đào tạo nghề đuổi trực tiếp ngay trong đêm. Và ngay sau đó, trường đào tạo nghề (Berufsschule) đã gửi cho bạn Chi một email buộc thôi học trong vòng 4 tuần nếu bạn không tìm được doanh nghiệp thay thế. Và các bạn nên nhớ rằng, chỉ những doanh nghiệp liên kết với trường đào tạo nghề thì mới được chấp nhận. Và các doanh nghiệp tại Đức họ liên kết với nhau rất chặt chẽ, nên khả năng bạn có thể xin lại hợp đồng tại thành phố đó khi đã gây ra ấn tượng xấu với một chủ doanh nghiệp là cực kỳ khó. 

Trong trường hợp bạn vừa không có kinh nghiệm làm việc, vừa không thể giao tiếp, bạn rất có khả năng sẽ bị đẩy sang một vị trí làm việc khác không giống trên hợp đồng đã ký kết. Việc này sẽ dẫn đến kiến thức chuyên ngành bạn học trên trường đào tạo nghề (Berufsschule) khác với công việc hiện tại của bạn đang làm tại doanh nghiệp. Đến khi tốt nghiệp ra trường sẽ khó áp dụng được vào công việc. Thực tế, mình đã từng gặp trường hợp của bạn Tộc, du học sinh nghề ở thành phố Münchberg, sau khi sang Đức chỉ vì lý do không nghe nói được tiếng Đức mà bạn này đã bị chuyển vị trí làm việc từ bồi bàn sang phụ bếp, mặc dù trong hợp đồng của bạn là ngành nhà hàng khách sạn. Và tệ hơn, chỉ sau 1,5 tháng làm việc bạn đó đã bị doanh nghiệp chấm dứt hợp đồng nghề (Kündigung) và đuổi về Việt Nam. Sau trường hợp này, các bạn có thể tự rút ra bài học cho chính mình, rằng việc nghe nói “được” tiếng Đức là cực kỳ quan trọng để có thể tồn tại và phát triển đúng ở Đức.

Bên cạnh đó, cú sốc văn hóa cũng là một vấn đề không nhỏ. Sự khác biệt trong phong cách sống, thói quen sinh hoạt, ẩm thực và các quy tắc xã hội đôi khi khiến du học sinh cảm thấy lạc lõng, cô đơn và khó hòa nhập. Việc không hiểu rõ các quy tắc ứng xử có thể dẫn đến những hiểu lầm không đáng có, gây ảnh hưởng đến mối quan hệ và quá trình học tập, làm việc. Trên thực tế, đã có những trường hợp do không nắm được các quy tắc ứng xử đã dẫn đến việc vi phạm vào pháp luật Đức. Ví dụ một trường hợp hi hữu khi một bạn du học sinh tại thành phố Hanover đã lén ghi âm lại cuộc hội thoại giữa bạn đó và sếp của mình rồi đăng tải lên Mạng xã hội, thật may mắn bạn ấy đã nhận ra và xóa bỏ. Nếu bị phát giác hành vi, bạn du học sinh đó đã bị bắt giữ để điều tra.

Vậy nên, bên cạnh việc cải thiện ngôn ngữ giao tiếp, bạn nên tìm hiểu thêm về văn hóa và phong tục của Đức để tránh những hiểu lầm không đáng có trong quá trình sinh sống và làm việc tại đây. Tìm hiểu về phong cách làm việc của người Đức để có thể thích nghi nhanh hơn với công việc. Và cũng đừng quên tìm hiểu về các quy định và luật pháp liên quan đến người lao động nước ngoài tại Đức.

2. Áp lực học tập và sự khác biệt trong phương pháp đào tạo

Hệ thống giáo dục nghề nghiệp tại Đức nổi tiếng với tính thực tiễn cao, kết hợp giữa lý thuyết tại trường nghề (Berufsschule) và thực hành tại doanh nghiệp (Ausbildungsbetrieb). Tuy nhiên, phương pháp đào tạo tại Đức lại có sự khác biệt lớn so với Việt Nam, đòi hỏi sự chủ động, tự giác và khả năng tự nghiên cứu cao. Nhiều du học sinh, quen với việc học thụ động, cảm thấy khó khăn trong việc thích ứng với phương pháp học tập mới, dẫn đến áp lực học tập lớn và nguy cơ không theo kịp chương trình.

Ngoài ra, khối lượng kiến thức và kỹ năng cần tiếp thu trong thời gian học nghề thường rất lớn. Trong khoảng 2 – 3 năm học nghề, các bạn sẽ phải hoàn thành khoảng 60 môn học. Du học sinh phải nỗ lực gấp nhiều lần để có thể vừa học tốt lý thuyết, vừa hoàn thành tốt công việc thực hành tại doanh nghiệp. Áp lực từ các kỳ thi và đánh giá thường xuyên cũng là một gánh nặng không nhỏ đối với nhiều bạn.

3. Cạm bẫy tài chính và nguy cơ bị bóc lột sức lao động

Một trong những yếu tố thu hút nhiều bạn trẻ lựa chọn du học nghề Đức là cơ hội được hưởng lương trong quá trình học tập. Tuy nhiên, không ít du học sinh đã rơi vào những cạm bẫy tài chính và trở thành nạn nhân của tình trạng bóc lột sức lao động.

Thứ nhất là chi phí ẩn và các khoản phí phát sinh. Ngoài các khoản phí ban đầu như học tiếng, làm hồ sơ và chi phí sinh hoạt ban đầu, nhiều bạn du học sinh phải đối mặt với các khoản phí phát sinh không lường trước trong quá trình học tập và sinh sống tại Đức, như phí gia hạn visa, phí đi lại, phí mua sắm các vật dụng cá nhân, v.v.

Thứ hai là mức lương thực tập không đủ sống. Mặc dù được hưởng lương thực tập, nhưng mức lương này thường không cao và khó có thể trang trải toàn bộ chi phí sinh hoạt đắt đỏ tại Đức, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Nhiều bạn buộc phải làm thêm ngoài giờ để kiếm thêm thu nhập, ảnh hưởng đến thời gian học tập và sức khỏe.

Thứ ba, bị bóc lột sức lao động tại nơi thực tập. Trong một số trường hợp, du học sinh bị lợi dụng như một nguồn lao động giá rẻ tại các doanh nghiệp thực tập. Họ phải làm những công việc nặng nhọc, vượt quá khả năng hoặc không liên quan đến chuyên ngành học, với thời gian làm việc dài và điều kiện làm việc không đảm bảo. Hiện nay, theo luật lao động Đức, đối với du học sinh nghề các bạn chỉ cần làm việc tối đa 39 tiếng/tuần thay vì hơn 40 tiếng như trước đây. Trên tinh thần hỗ trợ nhau, bạn có thể hỗ trợ doanh nghiệp khi vào những khoảng thời gian cao điểm, lượng công việc tăng cao, gọi đơn giản là làm thêm giờ (Überstunde) nhưng không được lạm dụng. Nếu khoảng thời gian như vậy kéo dài, bạn cần phải trao đổi lại với chủ doanh nghiệp theo đúng nội dung đã ký kết trong hợp đồng để đảm bảo quyền lợi cho bản thân.

Và cuối cùng, các chiêu trò lừa đảo từ các trung tâm môi giới. Không ít du học sinh trở thành nạn nhân của các trung tâm môi giới du học không uy tín, bị thu những khoản phí cao ngất ngưởng nhưng không được đảm bảo về chất lượng đào tạo hoặc cơ hội việc làm. Rất nhiều trường hợp còn không thể đi Đức vì không xin được hợp đồng đào tạo nghề tại các doanh nghiệp sau khi đóng tiền cọc cho các đơn vị môi giới.

4. Vấn đề pháp lý và sự bấp bênh trong tương lai

Tình hình pháp lý của du học sinh nghề Đức cũng tiềm ẩn nhiều vấn đề đáng lo ngại. Khó khăn trong việc gia hạn visa. Sau khi tốt nghiệp, việc gia hạn visa để ở lại làm việc tại Đức không phải lúc nào cũng dễ dàng. Các quy định về việc làm và cư trú đối với người nước ngoài tại Đức ngày càng trở nên khắt khe hơn. Tình trạng cư trú của du học sinh sau tốt nghiệp thường phụ thuộc vào hợp đồng lao động. Nếu không tìm được việc làm phù hợp hoặc bị mất việc, họ có thể phải đối mặt với nguy cơ bị trục xuất về nước. Hơn nữa, so với người lao động bản địa, du học sinh nghề Đức có thể gặp phải những hạn chế nhất định về quyền lợi lao động, đặc biệt là trong thời gian thực tập.

Du học nghề Đức không phải là một con đường trải đầy hoa hồng như nhiều người vẫn nghĩ. Đằng sau những cơ hội hấp dẫn là những thách thức và khó khăn không nhỏ mà du học sinh phải đối mặt. Việc nhận thức rõ ràng những vấn đề nghiêm trọng này là vô cùng quan trọng để các bạn trẻ có sự chuẩn bị tốt nhất về mọi mặt, từ ngôn ngữ, kiến thức chuyên môn, tài chính đến tâm lý, trước khi quyết định đặt chân đến nước Đức. Chỉ khi được trang bị đầy đủ, các bạn mới có thể vững vàng vượt qua những khó khăn và thực hiện thành công giấc mơ du học nghề của mình. Các cơ quan chức năng, các tổ chức hỗ trợ du học sinh và cả cộng đồng cần chung tay để bảo vệ quyền lợi và tạo điều kiện tốt nhất cho du học sinh nghề Đức, giúp các bạn có một tương lai tươi sáng trên đất khách.

Một lần nữa, mình muốn nhắc lại với các bạn: Hãy học tiếng Đức để nghe nói, đừng học tủ, đừng chỉ vì tấm bằng B1, B2 tiếng Đức . . Chúng ra cần rất thiều thứ để du học nghề  Đức thành công, nhưng Tiếng Đức chắc chắn sẽ chiếm vị trí quan trọng nhất giúp các bạn hòa nhập môi trường mới, học tập đạt kết quả cao và hỗ trợ rất rất nhiều trong công việc . 

Nếu bạn có nguyện vọng làm việc tại Đức và mong muốn có sự chuẩn bị tốt nhất, Trung tâm tiếng Đức NDF sẽ là người bạn đồng hành đáng tin cậy giúp bạn đạt được mục tiêu của mình.

Trung tâm tiếng Đức NDF rất vui được đồng hành cùng bạn trên hành trình chinh phục nước Đức!

TRUNG TÂM TIẾNG ĐỨC NDF

Địa chỉ: Tầng 2 Tòa nhà 285 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội

Điện thoại: 0947 090 888

Văn phòng đại diện tại Đức: Bahnhofstr 37, 65510 Idstein, Deutschland

Điện thoại: 00491794395105

Website: www.ndf.vn 

FB: https://www.facebook.com/tiengduc/